Onderzoek

Eind november 2021 is een projectaanvraag met dit onderwerp gehonoreerd door regieorgaan SIA. Wij zijn daar uiteraard heel blij mee! Wat houdt dit project in, wie zijn betrokken en wat zijn mogelijke opbrengsten?
Wetenschap en Technologie (W&T) in het basisonderwijs is belangrijk om leerlingen begrip bij te brengen over techniek en technologie die dagelijks om hen heen is. Dat is de vraag die ook bij KBS de Boxem (onderdeel van de stichting Catent) in Zwolle leeft. Zij geven aan de behoefte te hebben aan vak(didactische)kennis en -vaardigheden rond W&T, én een pedagogisch-didactisch werkwijze zodat zij hun leerlingen (beter) kunnen begeleiden in hun W&T-lessen.
 
De onderzoeksvraag die daaruit volgt is daarom: “Op welke wijze kunnen via Lesson Study leerkrachten van KBS ‘De Boxem’ W&T-lessen ontwerpen waarin hun leerlingen antwoorden en oplossingen uitvinden voor uitdagende lokale problemen en zo hun interesse voor W&T te ontwikkelen?”
 
Het project dat hierbij hoort, vindt plaats tussen januari en december 2022 en wordt uitgevoerd in drie fasen. Bij elke fase zijn de leerkrachten van de Boxem actief, ook zijn vertegenwoordigers van Van Wijnen BV en Hanzestrohm BV betrokken. Leerlingen zullen beide bedrijven bezoeken. De uiteindelijke rol van de leerlingen is, is dat zij als uitvinders aan de slag gaan met een “probleem” rondom het thema W&T dat zich voordoet in de bedrijven. In de eerste fase ontwerpen leerkrachten een lessenserie rondom W&T, waarbij ze er voor zorgen dat leerlingen de rol van uitvinder krijgen. Tijdens dit ontwerp speelt de werkwijze van “lesson study” een cruciale rol. De genoemde bedrijven worden ingeschakeld om inhoudelijke input te leveren. In de tweede fase wordt deze lessenserie uitgevoerd, waarbij de feedback uit de lesson study-cyclus wordt meegenomen. In de derde fase wordt gereflecteerd op de ervaringen uit fase 1 en 2. Deze drie fasen worden een aantal keer herhaald zodat elke groep en elke leerkracht een soortgelijke cyclus heeft doorgemaakt.
 
Het College van Bestuur van Stichting Catent wil naast dit project ook een opschaling tot een W&T-leerlijn, in samenwerking met Pabo Windesheim en de Vrienden van Techniek (dit is een stichting vanuit het technisch bedrijfsleven met een focus op het enthousiasmeren
van jeugd en jongeren voor techniek).
 
Beoogde resultaten zijn onder andere ontwerp van een handleiding W&T-lessen volgens de Lesson Study-aanpak, de professionalisering van leerkrachten van De Boxem in teamgericht ontwerpen en in vak(didactische)kennis - en vaardigheden ten aanzien van W&T en wat leerlingen daarin nodig hebben, en de ontwikkeling van vaardigheden en inzicht in W&T bij leerlingen van De Boxem. Daarnaast wordt uiteraard gebouwd aan een duurzaam partnerschap tussen Windesheim, Catent, de twee bedrijven en Vrienden van Techniek.
Meer informatie bij Geert Holwerda: gt.holwerda@windesheim.nl
 
Geert Holwerda en Sui Lin Goei
Hogeschool Windesheim

Op 1 januari 2021 start het driejarige Erasmus+ project ELEV8 (Elevating Lesson Study in Europe through Virtual Alliance in Teacher Education). Doel van het project is het ontwikkelen van een curriculum voor Lesson Study in de lerarenopleiding dat kan worden gedeeld met meerdere lerarenopleidingen in Europa. ELEV8 zal starten vanuit een conceptueel model voor Lesson Study, dat wordt uitgewerkt in een concreet curriculum en curriculummateriaal. ELEV8 zal een open platform ontwikkelen waarop het LS-curriculum zal worden ondersteund en waarop lerarenopleiders en leraren in opleiding materiaal en ideeën kunnen uitwisselen.
Tot slot zal het project werken aan middelen voor de beoordeling van Lesson Study in de lerarenopleiding. De focus van beoordeling in ELEV8 is de onderzoekende houding van de leraar in opleiding: hoe draagt het deelnemen aan Lesson Study bij aan de kritische blik en het vermogen om problemen in de onderwijspraktijk aan te pakken door het doen van onderzoek aan die praktijk.
ELEV8 is een project van een Europees consortium dat wordt aangevoerd door twee partners van Lesson Study NL, de Universiteit Utrecht en de Vrije Universiteit. Bijzonder is dat dr. Aki Murata deel uit zal maken van het projectteam. Zij is als ‘visiting scholar’ verbonden aan het Freudenthal Instituut van de Universiteit Utrecht. Naast de twee Nederlandse partners maken de universiteit van Valencia, University College Dublin, de universiteit van Stavanger, de Pädagogische Hochschule Niederöstereich en de universiteit van Tartu deel uit van het consortium.
Meer informatie is te verkrijgen bij de projectleider prof. dr. Wouter van Joolingen (w.r.vanjoolingen@uu.nl).

In dit onderzoek staat de methodiek Lesson Study centraal. Lesson Study is een methode aan de hand waarvan leerkrachten in scholen samen kunnen werken met als doel gezamenlijk lessen te ontwerpen, te geven en deze met elkaar na te bespreken. In dit onderzoek worden de lesplannen onder de loep genomen door docent Jos Alkemade van de Lerarenopleiding Wiskunde.

Lesplannen vormen een essentieel onderdeel van de methodiek van Lesson Study. In een onderzoek waarin Lesson Study centraal staat is het daarom plausibel dat lesplannen een waardevolle bron van informatie zijn. We willen binnen het lectoraat Onderwijsbehoeften in inclusieve Leeromgevingen onderzoeken in hoeverre er een ontwikkeling te zien is in de lesplannen die gemaakt worden gedurende een Lesson Study-cyclus. Hiertoe is een voorlopige analyserubric ontworpen die reeds ingezet wordt bij ons onderzoek naar Lesson Study.

Een tweede doel van het onderzoek is het verder ontwikkelen van de rubric tot een betrouwbaar en valide analyse-instrument voor het analyseren van lesplannen. Daarbij wordt onder meer gekeken naar het aantal criteria en de schaal per criterium. Belangrijk daarbij is dat verschillende rubrics met elkaar vergeleken kunnen worden. Een mogelijke techniek hiervoor is de singuliere waardeontbinding van de datamatrices. Lees verder

VO-scholen hebben de plicht de sociale veiligheid in hun klassen te waarborgen en op te treden bij knelpunten in de klassendynamiek. Docenten hebben echter vaak maar in beperkte mate zicht op deze klassendynamiek en ervaren handelingsverlegenheid bij het interveniëren hierin. In het project ‘Competentieversterking van docenten met PestPlotter en Lesson Study: samenwerken aan sociale veiligheid in de klas’ van de Vrije Universiteit Amsterdam wordt middels Lesson Study gewerkt aan het verkleinen van deze handelingsverlegenheid. Met input van het sceeningsinstrument PestPlotter ontwerpen docenten interventielessen gericht op de sociale veiligheid en onderzoeken zij de werking hiervan in Lesson Study cycli. Het project wordt in samenwerking met vijf vo-scholen vormgegeven in 2018-2019 en elke school van start gegaan met een PestPlotter screening van een jaarlaag van een onderbouwafdeling. Dit vond plaats voor de herfstvakantie, na ongeveer 8 weken onderwijs waarin de klassendynamiek heeft kunnen ontstaan. Op basis van de screening zijn op elke school klassen geselecteerd waarin pestgedrag aanwezig is. Deze klassen en hun docenten staan centraal in het onderzoek. Concreet wordt onderzocht of en in hoeverre het professionalseringstraject effect heeft op (1) het inzicht van docenten in de sociale klassendynamiek, (2) de door docenten ervaren competentie in het interveniëren binnen de sociale klassendynamiek en (3) het door leerlingen ervaren klassenklimaat.

Onderzoekers VU: Jeroen Pronk, Wilma Jongejan, Tirza Bosma, Sui Lin Goei

Geen tekst?

Op het Carmel College Salland in Raalte is door de Universiteit Twente een pilotonderzoek gedaan naar de vakdidactische ontwikkeling van twee natuurkundedocenten (een beginnende en een ervaren docent) waarbij ook de schoolopleider, de vakdidacticus natuurkunde en een LS-expert betrokken was. Ook zijn op het Hondsrug College in Emmen twee groepen docenten, een groep met scheikundedocenten en een groep die multidisciplinair was samengesteld, in twee LS-cycli gevolgd. Hierbij was naast de docenten ook de schoolopleider en de vakdidacticus scheikunde betrokken. Uit de studies blijkt dat deelname aan LS zowel leerzaam is voor beginnende docenten als voor de meer ervaren collega’s (Coenders & Verhoef, 2015, 2016). In de vervolgstudies gaat het om: opschaling en observaties van de onderzoekslessen. Medewerkers van Expertis gaan een rol spelen in de opschaling. Expertis kan ook zorgdragen voor tussentijdse ondersteuning van de procesbegeleiders en eventuele vakinhoudelijk of vakdidactische hulp inroepen. Onderzoeksvraag is: Welke en hoeveel kennis moet van buiten de school in een LS-team worden ingebracht om voldoende vernieuwing in de school te krijgen? Daarnaast, als aanvulling op en alternatief voor het persoonlijk bijwonen van de onderzoekslessen, kunnen video-opnamen gebruikt kunnen worden. Het systeem van IRIS-Connect, dat op meerdere scholen wordt gebruikt, kan ingezet worden waarbij de opnamen gesynchroniseerd en in een scherm bekeken, beluisterd en geannoteerd kunnen worden. Onderzoeksvraag is: Leiden LS-cycli op bovenstaande manier opgezet tot eenzelfde soort ontwikkeling bij de deelnemende docenten als blijkt uit onze eerdere studies?Geen tekst?

Referenties

• Coenders, F. G. M, & Verhoef, N. C. (2015). Begeleiding startende leraren: Ondersteuning startende docenten door Lesson Study. Poster gepresenteerd op de ORD, Leiden.
• Coenders, F. G. M., & Verhoef, N. C. (2016). Begeleiding startende leraren: Ondersteuning startende docenten door Lesson Study. Poster gepresenteerd op de ORD, Rotterdam.